آرینا خبر – رامین حسن زاده - شب یَلدا یا شب چلّه که از آمدن سرمای زمستان حکایت دارد یکی از کهن‌ترین جشن‌های افتخار آمیز ایرانی است که به صورت یک سنت باستانی و از آیین زرتشت برای ایرانیان به یادگار مانده است و از دیرباز مورد توجه ایرانیان بوده و با شور و شوق زیاد همراه با نشاط و شادی جشن گرفته می‌شود.  

 رامین حسن زاده - فعال رسانه ای و مدیر مسئول آرینا خبر

پایگاه خبری و اطلاع رسانی ایرانیان

یلدا به معنای زایش و تولد می باشد.

شب یَلدا یکی از شب‌های مقدس و یکی از جشن های مهم ایران باستان است که به‌ صورت رسمی در گاه شماری ایرانیان باستان از سال ۵۰۲ پیش از میلاد در زمان داریوش یکم به تقویم رسمی ایرانیان باستان راه یافت است.

در جشن شب یلدا که از آیین‌های ایران باستان است طی شدن بلندترین شب سال و به دنبال آن بلندتر شدن طول روزها در نیم‌ کرهٔ شمالی، که مصادف با انقلاب زمستانی است گرامی داشته می‌شود.

در این شب فاصله بین غروب خورشید تا طلوع خورشید در صبح اول دی ماه بیشترین طول شب را دارد.

البته این  طولانی بودن تنها یک دقیقه با دیگر شب ها در سال تفاوت دارد.

شب یلدا به میان غروب آفتاب ۳۰ آذر (آخرین روز پاییز) تا طلوع آفتاب در ۱ دی (نخستین روز زمستان) گفته می‌شود.

مردم ایران زمین به پاس جشن شب یلدا، معمولا بساط شادی و نشاط را در خانه های بزرگترهای فامیل و اقوام برپا می کنند و لحظاتی سرشار از شادی را با هم سپری می کنند.

خانواده‌های ایرانی در شب یلدا، معمولاً شامی فاخر و همچنین انواع خوراکی و میوه‌ها و رایج‌تر از همه هندوانه، انار، آجیل و شیرینی های سنتی را مهیا و دور هم سرو می‌کنند.

در این جشن به بهانه شب یلدا - سرو تنقلات، شاهنامه‌خوانی، قصه‌گویی بزرگان خانواده برای دیگر اعضای فامیل و همچنین فال‌گیری با دیوان حافظ رایج می باشد.

مختصری در مورد تاریخچه و فلسفه شب یلدا

مردم روزگاران دور و گذشته ایران زمین که کشاورزی، بنیان زندگی آنان را تشکیل می‌داد و در طول سال با سپری شدن فصل‌ها و تضادهای طبیعی سازگار شده بودند، بر اثر تجربه و گذشت زمان توانستند کارها و فعالیت‌های خود را با گردش خورشید و تغییر فصول و بلندی و کوتاهی روز و شب و در جهت و حرکت و قرار ستارگان تنظیم کنند.

آنان ملاحظه می‌کردند که در بعضی ایام و فصول روزها بسیار بلند می‌شود و در نتیجه در آن روزها، از روشنی و نور خورشید بیشتر می‌توانستند استفاده کنند.

این اعتقاد پدید آمد که نور و روشنایی و تابش خورشید نماد نیک و موافق بوده و با تاریکی و ظلمت شب در نبرد و در تضاد می باشد.

مردم دوران باستان و از جمله اقوام آریایی، هندی، ایرانی و اروپایی دریافتند که کوتاه‌ترین روزها، آخرین روز پاییز و شب اول زمستان است و بلافاصله پس از آن روزها به تدریج بلندتر و شب‌ها کوتاهتر می‌شوند، از همین رو آن را شب زایش خورشید (مهر) نامیده و آن را آغاز سال قرار دادند کریسمس مسیحیان نیز ریشه در همین اعتقاد دارد.

در دوران کهن فرهنگ اوستایی، سال با فصل سرد شروع می‌شد و در اوستا، واژه سَرِدَ که مفهوم سال را بیان می‌کند، خود به معنای سرد است و این به معنی بشارت پیروزی اورمزد بر اهریمن و روشنی بر تاریکی است.

در باور پیشینیان، تاریکی بیانگر و نماد اهریمن بود - چون در طولانی‌ترین شب سال یعنی آخرین شب ماه آذر (آغاز زمستان) تاریکی و اهریمن در این شب حضور بیشتری دارد - در این شب که فرا می‌رسید ایرانیان آتش روشن می کردند و به جشن و پایکوبی می‌پرداختند تا تاریکی و عاملان اهریمنی و شیطانی نابود شده و بگریزند و فرصتی برای ایجاد دشمنی و شر نداشته باشد.

در شب یلدا مردم ایران زمین گرد هم جمع شده و شب را با خوردن، نوشیدن، شادی و پایکوبی و گفتگو سپری می کنند.

 آیین‌، سنت ها، آداب و رسوم شب یلدا

خوراکی های شب یلدا

در آیین‌های ایران باستان برای هر مراسم جشن و سرور آیینی خوراکی های خاص تدارک دیده می شود.

ایرانیان برای جشن شب یلدا معمولاً شامی فاخر به همراه انواع میوه‌ها و رایج‌تر از همه: هندوانه، انار که از مهم‌ترین پیش‌نیازهای شب یلدا هستند به همراه: آجیل، سبزی‌پلو با ماهی، زرشک پلو، کدو، شیرینی های سنتی و گاهی آش رشته و ... که همگی از رسم‌هایی هستند که در شب یلدا خانواده‌های ایرانی را گرد هم می‌آورند را مهیا می کنند.

همه این خوراکی ها رنگ ویژه ای به این شب می دهند و لذت با هم بودن را برای اقوام چندین برابر می کنند.

برای نیاکان ایرانی‌ها که به آئین مهر دلبستگی داشتند، رنگ سرخ نماد نور خورشید گرامی بود.

رنگ سرخ انار و هندوانه و گزینش سیب سرخ و سنجد در سفرهٔ شب یلدا چه بسا اشاره به همین موضوع داشته ‌است.

شاهنامه خوانی

شاهنامه‌خوانی از دیگر رسم‌هایی است که از دیرباز در میان ایرانیان رایج بوده و بخش جدایی‌ناپذیر شب یلدا دانسته شده ‌است.

فال حافظ

حافظ‌ خوانی از سنت‌های همیشگی سفره شب یلدا است.

از گذشته های دور، مرسوم است که در این شب بزرگ ترهای خانواده تفألی به دیوان حافظ می‌زنند و فال حافظ  می گیرند و اهل ذوق و شاعری، سروده‌های خود را برای دیگران می‌خوانند و دوست داران حافظ به واسطه آن احوال آینده خود را جویا می شوند.

در مجموع این‌ها آدابی هستند که از فرهنگ باستانی مهر در میان مردم ایران زمین باقی مانده و هر سال با شب یلدا نو می‌شوند.

روشن کردن آتش

فلسفه شب یلدا با روشن کردن آتش در طولانی ترین شب سال آغاز می شد.

امروزه به واسطه زندگی شهری این رسم کم‌رنگ شده است.

آتش روشن کردن در شب یلدا، نمادی از نوید روشنایی و غلبه بر اهریمن و تاریکی می‌باشد.

خلاصه کلام:

ایرانیان و بسیاری از اقوام دیگر، شب یلدا را به مانند یک سنت ارزشمند باستانی و میراثی از فرهنگ چند هزار ساله با اعتقاددات و باورهای مهر دوستی تا سپیده دم جشن می‌گیرند.

جشن شب یلدا در ایران طبق آداب و رسوم و آیین های مربوطه با گرد هم آمدن و شب‌نشینی اعضای خانواده و اقوام در کنار یکدیگر و در خانه بزرگترهای فامیل برگزار می‌شود.

واژه یلدا به معنای زایش، زاد روز و تولد است و ریشه در زبان سریانی و معنای زایش و تولد دارد که منظور از آن ولادت خورشید و جشن هایی به شمار می رود که در این شب برگزار می شود.

ایرانیان باستان با این باور که فردای شب یلدا با دمیدن خورشید، روزها بلندتر می‌شوند و تابش نور ایزدی افزونی می‌یابد، آخر پاییز و اول زمستان را شب زایش مهر یا زایش خورشید می‌خواندند و برای آن جشن بزرگی برپا می‌کردند و از این رو به دهمین ماه سال دی به معنای روز می‌گفتند که ماه تولد خورشید بود.

در این شب بزرگترهای فامیل به شعرخوانی، داستان‌خوانی و فال حافظ گرفتن می پردازند.

آیین شب یلدا یا شب چله با آداب و رسوم مخصوص خود، با خوردن آجیل مخصوص، هندوانه، انار و شیرینی های سنتی، میوه‌ها و خوراکی های گوناگون همراه می باشد.

این خوراکی در شب یلدا همه جنبهٔ نمادین دارند و نشانهٔ برکت، تندرستی، فراوانی و شادکامی هستند.

همچنین انار و هندوانه با رنگ سرخشان نمایندگانی از خورشید در شب به ‌شمار می‌روند.

جشن شب یلدا نمادی از امید به روشنایی و گذشتن از سیاهی برای ایرانیان است که نیاکان ما به این بهانه این آیین زیبا را برای ما به یادگار گذاشته اند.

اهمیت و جایگاه شب یلدا به عنوان یک آیین دیرینه ایرانیان در تقویت حس انسان دوستی و همنشینی خانواده ها و استحکام بنیان خانواده می باشد.

ایرانیان شب یلدا را با افتخار گرامی می دارند.

شب یلدا بهانه ‌ای است برای مهربانی و دوست داشتن، تقویت دوستی‌ ها در بین اعضای فامیل.

معمولا شب یلدا، شبی جذاب، محبوب و سرشار از شادی برای خانواده های فارسی زبان است که در این شب فرصت با هم بودن، گفتگو کردن و در کنار هم جمع شدن را پیدا می کنند.

شب یلدا، بهانه ‌ای است برای دوست داشتن و تقویت دوستی‌ ها و تقویت روحیه همدلی در بین اقوام ایران زمین و حکایت از مهر دوستی در بین انسان ها این سر زمین مقدس را دارد.

شب یلدا، فرصتی برای گرامی داشت آیین های ملی ایرانیان و استحکام دوستی و مهربانی در بین خانواده های ایران زمین به زیباترین شکل که اتحاد و یکپارچگی را در بین تمامی قومیت های ایران را به تصویر می کشد.

جشن شب یلدا در سنت و فرهنگ باستانی ایرانیان اهمیت و جایگاه ویژه ای از معنویت و رفتارهای نیک دارد که شایسته است به بهترین شکل این رویداد ملی و فرهنگی گرامی داشته شود.

شب یلدا یک اتفاق خاص و یک سنت دیرین است برای ایرانیان در احترام و باور به طبیعت که تا سپیده دم با شادی بیدار می مانند.

شب یلدا بهانه ای است برای گرامی داشت آیین های ملی ایران زمین و پاسداشت فرهنگ و سنت های ملی که اتحاد و یکپارچگی تمامی قومیت های ایران را بیان می کند.

تمدن ایران باستان در بردارنده رسم و رسوم های فراوانی است که هر کدام نشانگر باورها و اعتقادهای گوناگون مردم این دیار محسوب می شود.

شب یلدا به عنوان یکی از مناسبت هایی که ایرانیان از هفت هزار سال پیش آن را گرامی داشته اند، آشکارا از وابستگی انسان به طبیعت حکایت می کند که بیشتر از تاثیر پذیری طبیعت در زندگی اجتماعی و اقتصادی نشات می گیرد.

ایرانیان بر این باور بوده و هستند که ایجاد نشاط، شادابی و استحکام بنیاد خانواده ها از عمده ترین مزیت های برگزاری این سنت باستانی در شب یلدا به شمار می رود.

آیین شب یلدا یکی از رسم ها و سنت های جذابی به شمار می رود که ایرانیان به آن اهمیت بسیاری می دهند چرا که شب یلدا فرصتی است برای گفت ‌و‌گو و همدلی اجتماعی و بروز شادی و نشاط و رفتارهای نیک انسانی، که این آیین و سنت می تواند آثار مثبتی در سطح زندگی اجتماعی مردم در جامعه در پی داشته باشد.

باید کوشید تا نسل آینده بهتر با جذابیت‌های: آیین ها‌، سنت ها، آداب و رسوم تمدن، فرهنگ و هویت ایرانی آشنا شوند و آنها را گرامی بدارند.

باید کوشید تا به بهانه آیین ها‌، سنت ها، آداب و رسوم تمدن کهن ایرانی مردم ایران زمین با افتخار و با شادی و نشاط در شرایط بهتری در جامعه با مهربانی و گفتگوهای محبت آمیز و بروز رفتارهای نیک انسانی و با مهر دوستی زندگی اجتماعی خود را سپری کنند.

باید کوشید تا به بهانه و احیای آیین ها‌، سنت ها، آداب و رسوم تمدن کهن ایرانی - نشاط و شادی و مهربانی در جامعه بزرگ و کهن ایران زمین به فرهنگ سازی تبدیل شده و نیک اندیشی و نیک گفتاری و نیک رفتاری در بین ایرانیان گسترش پیدا نماید.

امروزه وظیفه بسیار سنگینی بر دوش افرادی است که مسئولیت اجتماعی در جامعه ایرانی را دارند تا با احیای آیین ها‌، سنت ها، آداب و رسوم تمدن کهن ایرانی سطح رفاه، نشاط و شادی را در جامعه ایرانی گسترش داده و زندگی بهتری را برای مردم ایران فراهم نمایند.

شایسته می باشد تا در جامعه ایرانی افراد دارای مسئولیت اجتماعی زیر ساخت های فرهنگ کهن تمدنی را به درستی فراهم نمایند تا به بازگشت مردم این سر زمین به سبک زندگی ایرانی - اسلامی و احیای سنت های پسندیده و رفتارهای نیک انسانی و تقویت روحیه گروهی مثبت همراه با شادی و نشاط در جامعه منجر گردد.

باید کوشید تا ریشه و بنیان برگزاری مراسم ها، آیین ها‌، سنت ها، آداب و رسوم تمدن کهن ایرانی با شادی و نشاط و تقویت سلامت روحی و روانی مردم ایران زمین گسترش یابد.

جشن شب یلدا که تنها یک بار در سال وجود دارد بهانه و فرصتی است برای پیوند زدن باورهای مردمان این دیار کهن، با فرهنگ و هویت ایرانی و احیای آیین ها‌، سنت ها، آداب و رسوم تمدن کهن ایرانی که بهتر است به شکل زیباتر و با شکوه تری مطرح و برگزار گردد.

با توجه به اهمیت: آیین ها‌، سنت ها، آداب و رسوم تمدن کهن ایرانی در نزد ایرانیان و فارسی زبان ها شایسته می باشد تا با خردمندی و هوشمندی و در جهت تقویت: انسجام ملی، امنیت ملی، ارتقای سلامت روحی ایرانیان و گسترش فرهنگ مهربانی در جامعه و تقویت جایگاه ارزشمند خانواده - آیین ها‌، سنت ها، آداب و رسوم تمدن کهن ایرانی که با شادی و نشاط اجتماعی همراه می باشد به شکل باشکوه تر و شایسته تری در بین جامعه ایران زمین و در بین ایرانیان گرامی داشته شود.