آرینا خبر – رامین حسن زاده - از زمان شروع حمل و نقل: جاده ای، ریلی، هوایی و دریایی و ساخت و گسترش تاسیسات مربوط به آنها در ایران وزارت راه و شهرسازی صاحب آثار تاریخی و فرهنگی ارزشمندی شد که حفظ، مرمت و نگهداری آنها می تواند بازگو کننده تاریخچه ای از تلاش و کوشش مهندسین و کارگران ایرانی و خارجی در راه رفاه مردم و توسعه کشور باشد.

آثار تاریخی و فرهنگی ارزشمند وزارت راه و شهرسازی در استان مازندران می تواند قدمت تاریخی هر یک از این تاسیسات زیربنایی ارزشمند را بیان کند و آن مکان ها را تبدیل به مکان های جذاب و زیبا برای گردشگری و میراث فرهنگی نماید.

رامین حسن زاده - فعال رسانه ای و مدیر مسئول آرینا خبر

پایگاه خبری و اطلاع رسانی ایرانیان

به عنوان مثال می توان به طراحی و احداث راه های ارتباطی جاده ای و ریلی در مازندران در زمان قدیم که کم ترین امکانات فنی و مهندسی وجود داشت و از شاهکارهای مهندسی دوران خود بود نام برد.

مازندران در طول زمان دارای راه های ارتباطی مهمی در حوزه های حمل و نقل: جاده‌ای، ریلی، دریایی و هوایی شد.

اهمیت محورهای ارتباطی مازندران در برقراری تردد و حمل ونقل از شمال ایران  با مرکز ایران است.

ساخت هر کدام از جاده های کوهستانی مازندران به مانند: هراز، کندوان و فیروزکوه و همچنین ساخت خط راه آهن در مازندران با کم ترین امکانات، با تلاش و سخت کوشی کارگران و مهندسین آن زمان صورت پذیرفت که ضرورت دارد وزارت راه و شهرسازی در حفظ و معرفی این آثار که قدمت تاریخی دارند کوشا باشد.

در کنار ساخت محورهای ارتباطی و تاسیسات مربوطه در محورهای جاده ای و خطوط ریلی در کوهستان های مازندران، بناهای تاریخی و آثاری از معماری سنتی و مدرن ایرانی و اروپایی مشاهده می گردد که فرهنگ کارکنان و مناطق مختلف جغرافیایی را به نوعی بازگو می نماید.

از دوران قدیم بناهای در راه سازی و راهداری استان مازندران بر جا مانده است که حفظ و حفاظت از این آثار با ارزش میراث تاریخی یک کار ماندگار محسوب می گردد.

حفظ، حفاظت، مرمت و بهسازی آثار تاریخی راه سازی و راهداری در استان مازندران می تواند به عنوان شناسنامه تلاش: کارگران و مهندسین سخت کوشی باشد که با کمترین ابزار و امکانات و در راه رفاه مردم و توسعه جامعه شاهکارهای فنی و مهندسی را خلق کردند.

آنچه که اکنون به عنوان آثار تاریخی راه سازی و راهداری در استان مازندران به امانت از تاریخ به یادگار مانده - شایسته است که به بهترین نحو حفظ و حفاظت شده و به نسل های آینده تحویل داده شود.

در این یادداشت به طور خلاصه به سه آثار تاریخی راه ارتباطی جاده فیروزکوه  و خط راه آهن شمال ایران پرداخته می شود.

کاروانسرای کوهستانی گدوک

جاده فیروزکوه یکی از راه های مهم و قدیمی‌ ارتباطی استان مازندران با استان تهران و مرکز ایران می باشد.

در دوران قدیم برای استراحت کاروان ها و مسافران در کنار جاده ها، مسافرخانه یا مهمان خانه هایی تخت عنوان کاروانسرا وجود داشت.

کارونسرا مکانی بود که به منظور استراحت و به عنوان سرپناه مسافران و کاروان ها در کنار جاده ها در دوران قدیم احداث می شد.

در جهت رفاه حال مسافران و در زمان و دوره صفویه احداث و مرمت کاروانسراها دوران پر رونقی داشت که از آن به عنوان عصر طلایی و دورهٔ شکوفایی ساخت کاروانسراها نام برده می شود.

کاروانسراهای ایران به عنوان نشانه ای از معماری با شکوه ایران زمین در دوران قدیم به شمار می آید که از نظر شیوه ساختمانی از شاهکارهای معماری و هنری عصر خود به حساب می آمد.

آنچه اکنون مشاهده می شود بی مهری، بی توجهی و کم لطفی است که به اثر تاریخی کاروانسرای گدوک صورت گرفته و اهمیت مرمت و بهسازی آن به عنوان تاریخچه ای از راهداری قدیم را برای وزارت راه و شهرسازی و وزارت میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع ‌دستی مطرح می نماید.

کلیسای روستای سرخ آباد سوادکوه

بخشی از راه‌آهن سراسری ایران در دوران سلطنت رضا شاه پهلوی به موازات و در کنار جاده فیروزکوه به سوادکوه مازندران ساخته شد که ساخت و راه‌اندازی آن پیامدهایی مهم: اقتصادی، فرهنگی و نظامی را در پی داشت.

در خلال سال‌های 1306-1315 شمسی که راه آهن شمال ایران ساخته شد، صدها نیروی کار تخصصی مهندسی و کارگر فنی ماهر و عادی از اروپا و استان های دیگر کشور در ساخت آن حضور و مشارکت پیدا کردند.

در نتیجه ساخت، شکل گیری و راه اندازی تشکیلات راه آهن در شمال ایران و استان مازندران بناها و ساختمان هایی در سوادکوه به مانند: کلیسا، آرامگاه کارگران، تلفن‌خانه و ساختمان محل اقامت مهندسان و ... ساخت شد.

این بناها میراث برجا مانده از ساخت راه‌آهن در این منطقه و ردپای حضور اروپاییان و تلاش و فعالیت کارگران زحمتکش و سخت کوش را بازگو می کند.

ساخت راه‌آهن در مازندران تغییراتی در بافت جمعیتی و مراکز سکونت استان مازندران ایجاد کرد و سبب شکل گیری شهرها و آبادی های روستایی در این منطقه شد.

از میراث و آثار تاریخی برجامانده از راه‌آهن در مازندران می توان به سازه های منحصر به فردی همچون: پل ورسک، سه خط طلا - خطوط راه آهن در منطقه بین ورسک و کدوگ، تونل کدوگ، انتقال زغال سنگ از معدن به ایستگاه راه‌آهن زیرآب و ... اشاره نمود.

در این بین به مرور زمان - حفظ و حفاظت از آثار تاریخی همچون کلیسای روستای سرخ آباد سوادکوه که مکانی برای عبادت و انجام مراسم مذهبی کارکنان و مهندسان اروپایی و مسیحی راه آهن در مازندران بود مورد: بی مهری، بی توجهی و کم لطفی قرار گرفت.

کلیسای روستای سرخ آباد سوادکوه در نتیجه ساخت، شکل گیری و راه اندازی تشکیلات راه آهن در استان مازندران احداث شد که حکایت از ردپای حضور اروپاییان و تلاش و فعالیت مهندسین و کارگران مسیحی در این منطقه دارد.

کلیسا سرخ آباد سوادکوه در کنار جاده اصلی و روبروی ایستگاه راه‌آهن سرخ‌آباد در دو کیلومتری پل معروف راه‌آهن ورسک سوادکوه قرار دارد که نیازمند توجه بیشتر است.

هم اکنون وضعیت این کلیسا به عنوان یک مکان مذهبی به یادگار مانده در تاریخ ساخت راه آهن در استان مازندران نامعلوم و با در بسته و در کنار یک ملک شخصی و سرویس بهداشتی رستوران قرار دارد.

آنچه اکنون مشاهده می شود بی مهری، بی توجهی و کم لطفی است که به اثر تاریخی کلیسای روستای سرخ آباد سوادکوه صورت گرفته و اهمیت حفاظت، مرمت و بهسازی آن را به عنوان تاریخچه ای از راه سازی قدیم در خط راه آهن که نزدیک شاهکار مهندسی پل ورسک می باشد را برای وزارت راه و شهرسازی و وزارت میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی مطرح می نماید.

آرامگاه اخوت سوادکوه

در  28 آبان سال ۱۳۱۱ شمسی، ۶۰ کارگر مازنی و ترک در تونل شماره ۶ سوادکوه، در اثر ریزش تونل جان خود را از دست دادند، مدتی بعد سازه‌ای در این آرامگاه برای یادمان این کارگران در منطقه دوآب راستوپی جاده سوادکوه ساخته شد.

در واقع آرامگاه اخوت بنای یاد بودی است در کنار جاده سوادکوه و در منطقه دوآب و یادآور کشته شدن عده‌ای از کارگران زحمتکش راه‌آهن می‌باشد.

در طول زمان متاسفانه سازه و یادبود آرامگاه اخوت دستخوش برخی بی توجهی ها، تغییر و تحولات، دست اندازی ها و آسیب‌ها به اثر تاریخی شد.

امروز این بنای یادبود تاریخی به نوعی به دست فراموشی سپرده شده است و در معرض تخریب بر اثر عوامل انسانی و طبیعی می باشد.

قسمتی از محوطه آرامگاه به دلیل احداث نادرست و گسترش جاده و تردد ماشین های سنگین در کنار آن کاملا از بین رفته است.

طراحی و احداث غلط دوربرگردان جاده ای در روبروی این مکان تاریخی به محوطه این مکان تاریخی آسیب زده است.

عبور لوله‌های گاز از کنار محوطۀ این بنای یادبود و آرامگاه سبب آسیب دیدن این مکان شده است.

به مرور زمان قسمتی هایی از این محوطه و نیز دیوارهای آن توسط عوامل طبیعی و یا به دست انسان تخریب شده است.

شایسته می باشد تا آرامگاه اخوت سوادکوه بنای یاد بود کارگران زحمتکش سازنده راه‌آهن، با پیگیری مسئولان محلی و با کمک و همکاری وزارت راه و شهرسازی و شرکت راه‌آهن ایران و توسط وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به عنوان یکی از آثار تاریخی خط راه آهن در استان مازندران مورد توجه و حفاظت بهتری قرار بگیرد.

امید است که وزارت راه و شهرسازی در حفظ، مرمت و حفاظت از آثار تاریخی و میراث فرهنگی مربوط به خود در استان مازندران با همراهی شرکت راه‌آهن ایران و همکاری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کوشا باشند.