آرینا خبر – رامین حسن زاده – کشت دوم برنج یا برنج تابستانه در مازندران به معنای کشت مجدد برنج در همان زمین، بلافاصله پس از برداشت محصول اول برنج بهاره است.

در مازندران معمولاً کشت اول برنج با خزانه‌گیری از اسفندماه آغاز می‌شود و برداشت محصول در مرداد و شهریور انجام می‌گیرد.   

چندین سالی است که کشاورزان برای رسیدن به مزایای اقتصادی و کسب درآمد بیشتر و استفاده بیشتر از زمین و آب بدون در نظر گرفتن مشکلات علمی و فنی چالش برانگیز به مانند: تاثیرات زیست محیطی و کمبود آب و کاهش کیفیت خاک و توجه به کشت محصولات جایگزین یا روش‌های آبیاری مدرن بلافاصله پس از برداشت، اقدام به کشت دوم برنج می‌کنند که برداشت آن در اواخر پاییز و در ماه های آبان و آذر انجام می شود.

  رامین حسن زاده - فعال رسانه ای و مدیر مسئول آرینا خبر 

   پایگاه خبری و اطلاع رسانی ایرانیان

 از آنجایی که در کشت دوم برنج یا برنج تابستانه به دلیل نزدیکی به فصل سرما، فرصت زمانی کمتری برای رشد دارد از ارقام زودرس یا میان‌رس استفاده می‌شود و این ارقام دوره رشد کوتاه‌ تری حدود 90 تا 110 روز نسبت به کشت اول برنج دارند.

دلایل و انگیزه‌های کشاورزان برای کشت دوم:

- افزایش و کسب درآمد بیشتر با تولید و فروش محصول بیشتر.

- استفاده بیشتر از منابع زمین و آب در دسترس.

- ایجاد فرصت شغلی بیشتر برای نیروی کار محلی.

- تأمین بخشی از نیاز داخلی با افزایش تولید ملی برنج.

را می توان بر شمرد.

چالش‌ها و مشکلات اصلی کشت دوم برنج در مازندران:

کشت دوم برنج یا برنج تابستانه در مازندران با وجود مزایای اقتصادی و مالی و درآمدی مضاعف برای کشاورزان با مخالفت‌ها و مشکلات جدی از نظر علمی و فنی و کارشناسی مواجه است.

- کمبود آب و فشار بر منابع آبی سفره های زیر زمینی:

مهمترین چالش کشت دوم برنج در مازندران همزمان با اوج مصرف آب در تابستان و کاهش بارندگی و کاهش سطح آب های سطحی رودخانه ها می باشد.

این موضوع فشار بسیار زیادی بر منابع آبی سفره های زیرزمینی توسط چاه‌های عمیق و نیمه عمیق و آب‌های سطحی رودخانه‌ها وارد می‌کند و باعث پایین رفتن شدید سطح آب‌های زیرزمینی و خشک‌شدن قنات‌ها می‌شود.

- تخریب و کاهش حاصلخیزی خاک:

کشت پیاپی برنج بدون استراحت دادن به زمین، باعث فشردگی خاک، کاهش مواد آلی و در نهایت کاهش حاصلخیزی خاک و افزایش آلودگی های سموم و کودهای شیمیایی در بلندمدت می‌گردد.

- افزایش آفات و بیماری‌ها:

تداوم کشت برنج در زمین ها و خاک های مرطوب و آبی، محیط مناسبی برای تکثیر و انتشار آفات و بیماری‌ها مانند کرم ساقه‌خوار برنج فراهم می‌کند که منجر به افزایش مصرف سموم و کودهای شیمیایی می‌شود.

- مشکلات فنی و ریسک بالا:

. اگر برداشت کشت اول برنج به دلایلی مانند بارندگی به تأخیر بیفتد، زمان کافی برای کشت دوم باقی نمی‌ماند.

. اگر برداشت محصول دوم برنج به دلیل سرمای زودرس پاییز به تأخیر بیفتد، کل محصول در معرض خطر یخ‌زدگی و از بین رفتن قرار می‌گیرد.

کشت دوم برنج به دلیل در نظر گرفته نشدن ملاحظات زیست‌محیطی و مصرف بالای آب و آلودگی ناشی از کود و سموم شیمیایی، تأثیر منفی بر اکوسیستم‌های طبیعی مانند: تالاب‌ها و جنگل‌ها – خاک و منابع آبی در پی خواهد داشت.

موضع دستگاه‌های اداری با کشت دوم برنج یا برنج تابستانه:

گفته می شود که
سازمان جهاد کشاورزی و شرکت مدیریت منابع آب ایران به دلایل علمی و فنی و کارشناسی عموماً با کشت دوم برنج به دلایل مطرح شده به ویژه مشکل کم‌آبی مخالف هستند و این کار را غیرقانونی می دانند و اقداماتی برای جلوگیری از آن انجام می‌دهند از جمله:

• قطع حقابه زمین‌هایی که کشت دوم انجام می‌دهند.
• عدم پشتیبانی بیمه‌ای از محصول کشت دوم.
• اطلاع‌رسانی و هشدار درباره ریسک‌های اقتصادی و زیست‌محیطی آن.

با این حال، به دلیل توجیه اقتصادی و کسب درآمد مالی مضاعف برای کشاورزان، کشت دوم برنج یا برنج تابستانه همچنان در بسیاری از مناطق استان مازندران به صورت غیرمجاز انجام می‌شود.

راهکارهای جایگزین پیشنهادی کشت دوم برنج یا برنج تابستانه در استان مازندران

به جای کشت دوم برنج که با مصرف زیاد آب همراه است و از نظر علمی و فنی پرریسک می باشد توصیه شده است که کشاورزان با کمک کارشناسان به سمت الگوهای کشت جایگزین حرکت کنند و از کشت محصولات کم‌آب ‌براستفاده نمایند و توجه لازم را بر توسعه سیستم‌های آبیاری تحت فشار و مکانیزه برای استفاده بهینه از آب های موجود زیرزمینی و آب های سطحی داشته باشند.

جمع‌بندی نهایی

کشت دوم برنج در مازندران یک معضل پیچیده است که متاسفانه کشاورزان منافع اقتصادی کوتاه‌مدت و کسب درآمد مالی مضاعف و بیشتر را در تقابل با منافع بلندمدت ملی و منافع امنیت ملی سلامت مواد غذایی کشور در حفظ منابع آب و خاک برای آیندگان مد نظر قرار داده اند.

اگر چه این کار می‌تواند درآمدزایی فوری برای کشاورزان در پی داشته باشد اما تداوم آن به دلیل مصرف بی‌رویه آب و کاهش منابع آبی سفره های زیرزمینی و منابع آبی سطحی رودخانه ها و آلودگی های باقی مانده ناشی از سموم و کودهای شیمیایی - تضمینی برای آینده کشاورزی و همچنین سلامت مردم حتی در خود استان مازندران نخواهد بود.

بنابراین، حرکت به سمت الگوهای کشت پایدار و کم‌آب‌بر  و مدرن بر پایه نظریه های علمی و فنی یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر برای نجات کشاورزی منطقه حاصلخیز استان مازندران برای آیندگان به شمار خواهد رفت.

و باید از نظر علمی و فنی توسط کارشناسان بررسی گردد و به افکار عمومی توضیح داده شود که به چه میزان:

آلودگی های باقی مانده ناشی از سموم و کودهای شیمیایی بر ایجاد، پیدایش و گسترش انواع بیماری های سخت و سرطان ها در استان مازندران و کشور تاثیرگذار می باشد و چرا محصولات کشاورزی در ایران و  استان مازندران فاقد داشتن هر گونه شناسنامه محصول و گواهی نامه های بهداشت و استاندارد و آنالیز محصول مطابق استانداردهای جهانی هستند و این گواهی نامه های استاندارد را در جهت تضمین کیفیت و سلامت محصولات کشاورزی و محصولات غذایی و در جهت تضمین امنیت ملی سلامت غذایی ایرانیان ندارند.